Haci Bektas Veli'nin Anadolu'ya geldigi yillar,
Anadolu Selcuklu Devleti'nin son yillaridir. Bektas Veli'yi büyük
Türk mutasavvifi Ahmet Yesevi'nin halifelerinden Lokman
Parende yetistirmistir.
Haci Bektas Veli'nin Anadolu'ya gelmesinden önce, Baba Ishak önderliginde
Anadolu Selcuklu Devleti'ne karsi büyük bir baskaldiri olmustur.
Baba Ishak, Selcuklu'nun katmerli sömürü ve zulüm
iktidarina karsi esitligi savunuyordu. Babailik, döneminin en yaygin
örgütlü ve bilincli köylü hareketi olarak kabul
edilir.
Isyan yayginlasir; Baba Ishak, Selcuklu Sarayi'na korkulu günler yasatir.
Sonunda, cok kanli bicimde bastirilan ayaklanmada Baba Ishak, 1240 yilinda
Amasya'da Haci Bektas Veli'nin kardesi Mentes ile birlikte asilir.
Onun, binlerce müridinin idami izler.
Haci Bektas Veli'nin geldigi yillarda Anadolu, iste böyle toplumsal
karisikliklar icindedir. Böyle olunca, Babai Isyani'nin kendisini
etkilememesi olanaksizdir. Iktidar ve din kavgalari basini almis gidiyor.
Selcuklu Sultani, halka yabanci bir zulüm iktidarina dönüstür.
Saray, Acem ve Arap etkisine acik iken, Türk olan halka insan muamelesi
bile yapilmiyor.
Haci Bektas Veli, Babai Isyani'ndan sonra Anadolu'yu hayli gezerek bugünkü
Hacibektas kasabasina gelip yerlesiyor ve dergahini olusturarak, daha sonra
verdigi hizmetlerle etrafinda insanlari toplamaya calisiyor.
Haci Bektas Veli, Suluca Karahöyük'teki mütevazi dergahinda
dünya insanligina söyle sesleniyor:
"Hararet nardadir, sacda degildir.
Keramet bastadir, tacda degildir.
Her ne arar isen kendinde ara.
Mekke'de, Kudüs'te, Hac'da degildir."
Onun din anlayisi, her türlü gösteristen, sekilcilikten
uzaktir. Onun dininin esasini; insan sevgisi, baris, hosgörü,
kardeslik, dogruluk, dürüstlük gibi ilkeler olusturur.
O, cenneti Mekke'de, Kudüs'te, Hira Dagi'nda degil, kalplerde, gönüllerde
arar. O, "Ellerin Kabesi var, benim Kabem insandir" diyerek,
bu erdemli düsüncesini siirsel bir ifade ile izah etmistir.
"Dinine dizlerinle degil, kalbinle baglan" diyerek, dindeki
her türlü sekilciligi yadsimistir. Yine, "Bizim meclisimizin
tarafi yoktur" derken de ibadet etmek icin kible arayanlarin ne
kadar sekilci ve gösterisci davrandiklarini ifade etmistir.
Haci Bektas Veli, ahlak felsefesini ise söyle ifade etmistir: "Nefsine,
hiddetine, eline, beline, diline sahip ol."
Haci Bektas: "Düsmaninizin bile insan oldugunu unutmayiniz"
diyerek cagdas siyaset bilimcilerin ve insan haklari savunucularinin
verdikleri kavgaya günümüzden 700 yil önce katilmistir.
Ayrica: "Hicbir milleti asagilamayiniz" diyerek de dünya
insanlik ailesinin gelecegini ta o günden görmüstür.
Kadin erkek esitligini ise söyle ifade etmistir:
"Erkek disi sorulmaz, muhabbetin dilinde.
Hak'kin yarattigi her sey yerli yerinde:
Bizim nazarimizda, kadin-erkek farki yok.
Noksanlikla, eksiklik senin görüslerinde ..."